Fotograf to profesja która przyciąga coraz więcej osób. Pokusa jest duża zwłaszcza dla tych którzy postrzegają zawód fotografa jako zajęcie, które wymaga tylko inwestycji w sprzęt i naciskania spustu migawki. Ale czy tak naprawdę wygląda to w rzeczywistości. Czy drogi aparat wystarczy aby zostać dobrym fotografem?
Pracując jako fotograf ślubny w Anglii, z uwagą przyglądam się poczynaniom osób które rozpoczynają swoją przygodę z aparatem. Jednym udaje się i świetnie prosperują na rynku brytyjskim, inni znikają tak szybko jak się pojawili.
Ostatnio przeczytałem post na Facebooku, w którym autor napisał: „przecież każdy może być fotografem”. Nic bardziej trafnego. Każdy z nas na swój sposób jest fotografem. Nowoczesna technologia i dostępność aparatów fotograficznych sprawia, że każdy robi setki zdjęć. Telefonem, aparatem kompaktowym, lustrzanką. Ale czy to wystarczy aby nazwać się fotografem?
Definicja słowa fotograf
Rozpocznijmy od definicji słowa fotograf. Pochodzi ono z języka greckiego i oznacza osobę, która rysuje światłem. Phos – światło i Graphê – rysowanie, pisanie. Definicja słowa fotograf w Wikipedii wskazuje kilka znaczeń lecz samo pojęcie definiuje jako osoba która robi zdjęcia. Podążając za tą definicją, prawdą jest że każdy z nas jest fotografem. Bez względu czy zdjęcia robione są na własny użytek czy na potrzeby portali społecznościowych, wszyscy możemy nazwać się fotografami i nikt nam tego nie odbierze. Jeśli robisz więc zdjęcia aparatem lub telefonem to formalnie rzecz biorąc jesteś fotografem. Witaj więc w klubie.
Kolejno, definicja słowa fotograf wymienia dwie kategorie osób robiących zdjęcia na: amatorsko i zawodowo, które różnią się sposobem dystrybucji oraz ich przeznaczeniem. Amator fotografuje dla przyjemności. Profesjonalny fotograf, rozumiany jako zawodowy zarabia w ten sposób na życie.
Wystarczy posiadać aparat aby zostać fotografem
Wystarczy posiadać dowolny aparat i robić zdjęcia. Lepsze lub gorsze to bez znaczenia jeśli opieramy się na definicji jaką podaje Wikipedia. Rzeczywistość jest jednak inna. Jeśli fotografię rozumiemy jako sztukę to potrzeba czegoś więcej niż sam aparat rejestrujący obraz. Fotografia to sztuka opierająca się na zasadach podobnych do malowania obrazów. Każde zdjęcie posiada swoją kompozycję, światło oraz zasady którymi posługują się wybitni artyści. Trudno jest mi zgodzić się z powyższą definicją bo czy każdy kto namaluje obraz jest malarzem?
Zdjęcia klasyków fotografii to przemyślane obrazy, tworzone z uwzględnieniem pewnych standardów. Najważniejszym z nich jest kompozycja, która kieruje się zasadami identycznymi jak malarstwo.
Wielu początkujących fotografów popełnia podstawowy błąd. Koncentrują się oni na aparacie i obróbce zdjęć, zapominając o podstawowych zasadach które sprawiają, że zdjęcie nabiera smaku i staje się czymś więcej niż tylko fotką. Prawda jest taka, że szybkie auto i prawo jazdy nie czyni nas kierowcą rajdowym.
Fotografia jak każda inna dziedzina wymaga edukacji, nieustannego pogłębiania swojej wiedzy. Nie jest to wyłącznie wiedza na temat obsługi aparatu czy doboru obiektywu ale również poznawanie kanonów i standardów, które stworzone zostały setki lat temu.
Nauka fotografii to również obserwacja autorytetów w tej dziedzinie. Każda szkoła fotografii kładzie nacisk na analizę zdjęć najbardziej znanych fotografów. Z kilku dobrych zdjęć można nauczyć się więcej niż z poradników znalezionych w internecie. Obserwowanie, porównywanie, konstruktywna krytyka to skuteczna droga aby zostać dobrym fotografem. Fotografem który tworzy, nie tylko robi zdjęcia.
Co charakteryzuje dobrego fotografa?
Co potrzeba, żeby zostać dobrym fotografem? Przede wszystkim wyczulone oko. Postrzegania przedmiotów, ludzi, świata w zupełnie odmienny sposób. Wyjątek stanowi fotografia reportażowa, w której liczy się to co dzieje się dookoła – suche i realistyczne przedstawienie faktów i wydarzeń. Choć i przy reportażu przydaje się dusza artysty, która pozwoli na ujęcie otaczającej nas rzeczywistości w atrakcyjny dla odbiorcy sposób.
Fotograf to artysta, który maluje światłem. Przedstawia świat w taki sposób jaki widzi go on sam. Aparat jest tylko narzędziem w jego rękach. Wszystkiego można się nauczyć oprócz wrażliwości estetycznej, która sprawia że zdjęcia przykuwają uwagę oglądających. Nie przeczyta się o tym w książkach, z tym trzeba się urodzić. Jest to dar jaki otrzymujemy od życia. Wiele osób nie zgodzi się z moją definicją. Muszą one pamiętać, że fotografia w moim rozumieniu to sztuka, która przywołuje emocje i uczucia. Dobrym odzwierciedleniem mojego sposobu postrzegania fotografii są cytaty dwóch znanych artystów, których prace są dla mnie inspiracją.
Fotografia to odzwierciedlanie uczuć, atmosfery panującej w danej chwili. Nawet w dobrym reportażu. Zdjęcia może robić każdy ale dobre fotografie tworzą nieliczni.
„Fotografować to znaczy wstrzymać oddech, uruchamiając wszystkie nasze zdolności w obliczu ulotnej rzeczywistości.” Henri Cartier-Bresson
„Fotografia nie jest związana z patrzeniem, lecz z czuciem. Jeżeli nie czujesz nic w tym, na co patrzysz, nigdy nie uda ci się sprawić, aby ludzie patrząc na twoje zdjęcia, cokolwiek odczuwali.” Don McCullin
Fotograf – rzemieślnik czy artysta?
Czy fotograf to rzemieślnik, który oferuje określoną usługę czy artysta? Aby odpowiedzieć na to pytanie należy zastanowić się co dzieje się z jego zdjęciami. Odpowiedź będzie również uzależniona od rodzaju fotografii jaką dana osoba wykonuje. Jeśli dla przykładu weźmiemy zdjęcia paszportowe to trudno w tym wypadku mówić o sztuce.
Fotografia komercyjna czy reportażowa tylko w skrajnych przypadkach nazwana może zostać sztuką. Są oczywiście wyjątki. Wielcy fotografowie potrafią z reportażu uczynić dzieło sztuki. Nie tylko przez emocje uchwycone w kadrze ale i również przez sposób w jaki zdjęcie zostało skomponowane.
Fotografia portretowa, fotografia ślubna to dwa typy w których zdjęcia nazwać można sztuką, a ich autora artystą. Dobre zdjęcie portretowe lub ślubne ma w sobie coś więcej aniżeli kadr przedstawiający osobę lub wydarzenie. Przeglądając zdjęcia klasyków fotografii zauważyć można, że ich portfolio posiada duszę, styl, dobór barw i światła. Wszystko to składa się na zdjęcie, które zakwalifikować można jako dzieło sztuki.
Granica pomiędzy sztuką a kiczem
Fotografia jak każda ze sztuk ewoluuje. W sposób naturalny zmienia się i przeistacza z roku na rok. Powstają coraz to nowe nurty i sposoby postrzegania zdjęć. Na tym polega piękno każdej ze sztuk. Zmienia się ona i wnosi coraz to coś nowego.
Niestety zatarła się granica pomiędzy sztuką a zwykłym kiczem. Zdjęcia o zmyślnych kompozycjach czy przedmiotach trudno jest umieścić na jednym z końców szali. Jeżeli weźmiemy pod uwagę programy, które w sekundę zamieniają zdjęcie zrobione telefonem w artystyczne foto, to zrozumiemy istotę problemu. Każdy ma prawo do własnego zdania i stylu robienia zdjęć. Nie jest więc łatwo określić czy to fotografia jest piękna, czy dodane efekty lub ramki.
Osobiście uważam, że dobre zdjęcia to takie w których decydujące znaczenie ma sam kadr, nie jego manipulacja poprzez programy do edycji. Nie przekona mnie nawet duża liczba osób lubiących je na portalach społecznościowych. Wyznacznikiem dobrego zdjęcia jako dzieła sztuki jest pierwsza reakcja oraz chęć powracania i ponownego oglądania. Jeśli fotografia natychmiast przykuje moją uwagę i sprawi, że ponownie będę chciał na nią spojrzeć to uznam ją za wartościową. Zdjęcia które zachwycają efektami zrobionymi w programach Adobe będą dla mnie tylko zdjęciami.
Zawodowy czy profesjonalny fotograf?
Profesjonalny czy zawodowy fotograf i jaka jest różnica? Kolejne sporne zagadnienie, a właściwie gra słów. Profesjonalny często rozumiany jest jako ktoś kto robi dobre zdjęcia. Często usłyszeć można stwierdzenie: chcę mięć profesjonalne zdjęcia. Co to właściwie znaczy. Że będą one lepsze od innych? Trudno jest zdefiniować i opisać profesjonalnego fotografa. Znacznie łatwiej jest wyjaśnić pojęcie zawodowy fotograf. Jest ono rozumiane jako osoba która utrzymuje się z fotografii. Jak w takim wypadku nazwać osoby, które fotografują dorywczo i też zarabiają w ten sposób pieniądze?
W moim odczuciu oba pojęcia znaczą to samo. Profesjonalny czyli jego główna profesją jest robienie zdjęć, które dostarczają korzyści finansowych. Dokładnie tak samo jest w przypadku zawodowego fotografa. Najprościej rozumując, jest to jego zawód, który wykonuje na co dzień dla zdobycia pieniędzy.
Coś więcej oprócz dobrego aparatu i umiejętności
Trudno opisać jakie są pożądane cechy charakteru dobrego fotografa. Pewne jest natomiast, że osobowość jest równie ważna jak umiejętności i sprzęt. Jest to profesja, który wymaga kontaktu z ludźmi i wcześniej wspomnianej wrażliwości. Bez względu czy jest to fotografia ślubna czy portretowa, twój model będzie na tyle swobodny i otwarty na ile pozwoli sposób w jaki wejdziesz z nim w interakcję. To swoją osobowością i zachowaniem zachęcisz do otwarcia się przed obiektywem aparatu ale i również sprawisz, że sesja fotograficzna będzie koszmarem. Nie pomogą umiejętności i dobry aparat jeśli atmosfera będzie pełna napięcia.
Przekonałem się o tym pracując jako fotograf ślubny w Anglii. Przez kilka lat uczyłem się rozmawiać i przebywać z klientem angielskim. Ich oczekiwania, sposób komunikacji i poczucie humoru bardzo różniło się od mojego. Dlatego też w pierwszych latach mojej pracy miałem spore trudności sprawić, aby osoby fotografowane dobrze czuły się w roli modeli. Zajęło mi kilka lat aby nauczyć się jak zrobić, żeby osoba fotografowana czuła się komfortowo w czasie sesji.
Pamiętaj: to fotograf robi zdjęcia – nie aparat!
Sformułowanie to potwierdza słuszność moich spostrzeżeń. Nie aparat decyduje o tym czy jesteśmy dobrym fotografem ale umiejętności i osobowość, na którą składa się wrażliwość i sposób w jaki pracujemy z modelem. Dlatego jeśli myślisz o karierze fotografa warto sobie odpowiedzieć na dwa pytania. Czy sposób w jaki widzisz świat jest oryginalny, a następnie czy jesteś w stanie rozmawiać z ludźmi w taki sposób, że otwierają się oni przed Tobą. Jeśli obie odpowiedzi są negatywne to nie poddawaj się bo jak powiedział Lewis Hine:
Fotografie nie mogą kłamać ale kłamcy mogą fotografować.
Kilka rad na koniec
Nie koncentruj się na sprzęcie. Zamiast tego oglądaj i analizuj zdjęcia znanych artystów. Zastanów się co sprawia, że zostały one uznane za dzieła sztuki. Profesjonalny czy zawodowy jest bez znaczenia. Ważne jest aby ludzie podziwiali i lubili Twoje zdjęcia. Dobry fotograf znaczy więcej niż zawodowiec i profesjonalista w jednym. Nie poddawaj się, determinacja jest również ważna. Kochaj to co robisz a na pewno będziesz w tym dobry. Powodzenia.
Agnieszka Kijewska
mar 21, 2014 -
Niezłe. Chociaż zastanawiam się czy analiza zdjęć mistrzów nie wpływa przynajmniej odrobinę na sposób postrzegania i wybór środków do jego przekazywania czyli nie wpływa na styl fotografii.
Piotr Budakiewicz
mar 21, 2014 -
Stylu nie da się skopiować i nauczyć. I całe w tym piękno, że każdy widzi obiekt, świat inaczej. W przeciwnym wypadku zdjęcia byłyby nudne i bardzo podobne.
Chociaż przeglądając zdjęcia w internecie czasami mam wrażenie, że gdzieś już coś podobnego widziałem.
Dziękuje i pozdrawiam.
Sławek
mar 21, 2014 -
Dobrze napisane o osobowości fotografa. Ale jeżeli ktoś nie lubi przebywać wśród ludzi nie będzie dobrym fotografem ślubnym czy portretowym? Większość „dobrych” fotografów zachowuje się jak królowie, władcy świata bo ja jestem pan fotograf.
Piotr Budakiewicz
mar 21, 2014 -
Artyści zawsze byli trochę inni, w pozytywnym tego słowa znaczeniu. Osobowość nie dyskwalifikuje ale na pewno pomaga, zwłaszcza w fotografii ślubnej. Wiem z doświadczenia, że jeśli ludzie dobrze czują się w towarzystwie fotografa to zdjęcia są bardziej naturalne.
Alex
maj 10, 2020 -
Siema,
Ja troche nie rozumiem faktu dlaczego prawie kazdy moze sie nazwac „forografem”..
tak.. tak wiem, ze do tego trzeba czegos wiecej niz naciskania migawki..
Mimo wszystko dlaczego osoby ktore nie maja odpowiedniego wyksztalcenia (studia)
maja prawo do nazwania sie fotografem?
Uwazam zeby zasluzyc na miano Fotograf potrzeba dyplomu z uczelni a nie kursu onlie czy tez samo nauki.
Przepraszam jezeli kogos urazilam, ale to jest moja opina.